راهنمای نوشتن پروپزال
شكل پروپوزال بنا بر هدفی كه از آن دارید و یا به مقتضای رشته تحصیلی شما می تواند قدری متغیر باشد. اما شكل بندی بنیادین آن ، همواره باید شامل عنوان بندی ها و بخش های زیر باشد :
1- موضوع تحقیق ( Project Title )
ذیل این عنوان می بایست عنوان دقیق تحقیق خود را ذكر كنید. برای مثال :
Project Title: Women Role in Southeast Thailand
2- توضیح موضوع و اهمیت آن ( Importance and Statement of Topic )
در این بخش می بایست جوانب موضوع ، چگونگی ارتباط آن با رشته تحصیلی مورد نظر ، و اهمیت موضوع به لحاظ علمی و كاربردی را توضیح دهید.
3- ادبیات تحقیق و پژوهش های مرتبط ( Review of Literature and Relevant Topics)
زیر این عنوان ، باید توضیح مختصری درباره پژوهش هایی كه پیش از شما روی این موضوع و موضوعات نزدیك به آن انجام شده بدهید. در این بخش در واقع باید به ذكر پژوهش هایی بپردازید كه شما قصد دارید یافته های آن ها را تكمیل كنید ، اشتباهات آن ها را رفع نمایید و یا نتایج آن ها را رد كنید.
4- اهداف و فرضیه ها ( Aims and Hypothesizes )
در این بخش باید به ذكر نتایجی بپردازید كه فكر می كنید از تحقیق خواهید گرفت. توضیح دهید كه از انجام تحقیق چه هدفی دارید؟ به كدام سمت حركت می كنید؟ و فكر می كنید به كجا خواهید رسید؟
5- روش ها و ابزار های تحقیق ( Methodology )
در این قسمت توضیح دهید كه در انجام پروژه از چه روش های علمی سود خواهید برد و چه ابزارهایی را برای رسیدن به اهداف تحقیق به خدمت خواهید گرفت.
6- منابع( References )
فهرستی از منابعی كه فكر می كنید از آن ها استفاده خواهید كرد و به كار شما مرتبط هستند را الفبایی و منظم كنید و در این بخش بیاورید.
*نكات مهم
1- پروپوزال را با موضوع شروع نكنید، بلكه عنوانی مانند مثال زیر را در روی جلد بیاورید و بعد متن پروپوزال را بنویسید :
A PhD / Master Dissertation Proposal Presented to
The Department of Gerontology
Faculty of Gerontology
University Putra Malaysia
By : Maryam Mobini
2- این نكات را در مورد انتخاب و نگارش تیتر پروژه رعایت كنید :
الف ) سعی كنید موضوع روشن و ساده باشد. از خوشگل كردن عنوان تحقیق خودداری كنید !
ب ) عنوان پروژه را به صورت خلاصه ای فشرده از آن چه در ذهن دارید در نظر بگیرید. سعی كنید با همان یك جمله عنوان پروژه بتوانید چارچوب كلی تحقیق و هدف هایتان را به خواننده منتقل كنید. عنوان كار شما باید كاملاً مشخص كند كه شما می خواهید چه چیز را و در چه شرایطی مطالعه كنید.
پ ) در جمله بندی عنوان پروژه دقت كنید تا چیدمان آن طوری باشد كه آن چه اصل موضوع تحقیق شماست از فرع آن قابل تشخیص باشد. به این دو مثال دقت كنید:
1- Red-haired Musicians and Their Preferences for Music Style
2- Music Style Preferences of Red-haired Musicians
در این جا هر دو جمله ظاهراً یك مفهوم را منتقل می كنند:"سلیقه موزیسین های مو قرمز در انتخاب سبک موسیقی" . اما عملاً تفاوتی بین این دو وجود دارد و آن هم این است كه در جمله اول ، تعبیر خواننده این است كه توجه بیشتر ما به موزیسین های مو قرمز است و ما اول موزیسین های مو قرمز را بررسی می كنیم و بعد به سلیقه موسیقیایی آن ها می پردازیم. اما در جمله دوم بر عكس ، اولویت به سبك های موسیقی و سلیقه موسیقیایی داده شده و موزیسین های مو قرمز در درجه دوم قرار دارند.
ت ) سعی كنید كلمات اضافی را از عنوان پروژه حذف كنید . دو مثال زیر در واقع یكی هستند ، اما شماره 2 مقبولیت بیشتری دارد :
1- The Systematic Development which has occurred during last 50 years and has Changed the face of Southeast Asia
2- Changes and Development in Southeast Asia
3- در مورد (1)هدف هایی كه از تحقیق دارید و (2) ابژه ای كه برای مطالعه انتخاب كرده اید (Objectives) حتماً دقت كنید كه در رابطه كامل با هم باشند و در نگارش پروپوزال سعی كنید كه این رابطه را به خوبی نمایش دهید. منظور این است كه مثلاً اگر هدفی كه می خواهید به آن برسید ، نامناسب بودن عروسك های باربی برای تربیت دختران هست ، انتخاب ابژه ای مانند جامعه دختران 15 ساله ساكن منطقه 20 تهران ، نا مناسب و نامربوط به نظر می رسد. توجه داشته باشید كه بهترین ابژه را برای رسیدن به هدفتان انتخاب كنید.
4- در زمینه چگونگی انتخاب روش تحقیق نیز ، وضع به همین ترتیب است. سعی كنید مناسب ترین ، عملی ترین ، علمی ترین و هم خوان ترین روش را برای پژوهش مورد نظرتان انتخاب كنید.
5- پروپوزال را تمیز و با بخش بندی مناسب تحویل دهید. سعی كنید مرز بین عنوان ها مشخص باشد و مطالب را بر روی 1 روی كاغذ A4 تایپ كنید.
6- حجم پروپوزال میبایست برای دوره های کارشناسی ارشد حداقل 5 صفحه و برای دکتری حداقل 8 صفحه باشد. در این میان حداقل یک صفحه به ادبیات تحقیق و حداقل یک صفحه به منابع تحقیق اختصاص دهید. سعی کنید از منابع جدید و به روز استفاده نمایید و همه ی منابع پروژه فارسی زبان نباشند. هم چنین توجه بفرمایید فونت استاندارد برای پروپوزالTimes and New Romans با سایز 12 است.
7- از نوشتن موارد اضافه در پروپوزال ، مثل عریضه نویسی برای استاد راهنما و غیره ، جداً خود داری كنید. از توضیح اضافه هم پرهیز كنید.
8- در مورد نگارش انگلیسی ، حتماً درباره متن پروپوزال با یك مترجم و یا كسی كه انگلیسی ادبی را به خوبی می داند مشورت كنید. متن پروپوزال می بایست به لحاظ علمی و ادبی هیچ غلطی نداشته باشد.
9- پروپوزال را جدی بگیرید! سنجش علمی شما در واقع فقط از طریق پروپوزال میسر است . پس تمام تلاش و دانش خود را برای تنظیم آن به كار بگیرید
كار تحقیقی را از چند دیدگاه می‌توان دسته‌بندی كرد. یكی از این دسته‌بندی‌ها می‌تواند بر اساس محتوای اطلاعات كار تحقیقی باشد كه از این منظر كار تحقیقی به چهار نوع تحقیقی، تحلیلی، مروری و گردآوری تقسیم می‌شوند:
1. كار تحقیقی تحقیقی (پژوهشی): برگرفته از تحقیقی است كه به‌تازگی پایان یافته است و چون متكی بر یافته‌های تحقیقاتی است، گزارش تحقیق نیز به آن گفته می‌شود.
2. كار تحقیقی تحلیلی: این نوع كار تحقیقی كه به نام كار تحقیقی نظری نیز شناخته می‌شود، كار تحقیقی‌ای است كه مؤلف با استفاده از منابع پژوهشی پیشین، نظریة خاصی را در حوزة كار خود مطرح می‌نماید. در این نوع كار تحقیقی نویسنده ممكن است نظریه‌های قبلی را گسترش دهد، آنها را با استفاده از شواهد استحكام بخشد، آنها را به‌شكل دیگری بیان كند یا آنها را مورد تأمل و تردید قرار دهد.
3. كار تحقیقی مروری: این كار تحقیقی به تحلیل كلان و ارزیابی انتقادی نوشته‌هایی می‌پردازد كه قبلاً منتشر شده است. مؤلف كار تحقیقی مروری از طریق مقوله‌بندی، یكپارچه‌سازی، و ارزشیابی متون منتشر شدة پیشین، سیر پیشرفت پژوهش‌های جاری را در جهت روشن ساختن مسئله‌ای مشخص دنبال می‌كند.
4. كار تحقیقی گردآوری: این نوع كار تحقیقی صرفاً به گردآوری و انعكاس نقطه‌نظرهای مختلف مندرج در نوشته‌های مرتبط با موضوعی خاص می‌پردازد و در واقع كار تازه‌ای را عرضه نمی‌كند. تفاوت آن با كار تحقیقی تحلیلی این است كه به ارائه نظریه جدیدی منتهی نمی‌شود و نیز با كار تحقیقی مروری این تفاوت را دارد كه الزاماً به سنجش و ارزیابی كلیه آثار قبلی نمی‌پردازد.
البته علاوه بر 4 مورد ذكر شده، گونه‌های دیگری از نوشته‌های مجلات وجود دارند كه از فراوانی كمتری برخوردارند؛ نظیر یاداشت‌های انتقادی، نقد و بررسی، گزارش كوتاه و... كه برای پرهیز از اطاله كلام از توضیح آنها خودداری می‌شود (حری، 1380).
با توجه به اینكه نوشته حاضر بیشتر بر كار تحقیقی تحقیقی تأكید دارد، لازم است ابتدا اجزاء كار تحقیقی تحقیقی و در ادامه شیوه نوشتن این‌گونه كار تحقیقی‌ها مورد بحث و بررسی واقع شود.
اجزاء كار تحقیقی
عنوان
عنوان هر اثر جلوه‌ای از هویت آن اثر است؛ خواه اثر هنری باشد یا علمی. عنوان فشرده‌ای منظبط از مطالب متن است (حری، 1380). عنوان باید مختصر، گویا و جذاب باشد تا بتواند علاوه بر ایجاد انگیزه مطالعه در خواننده، او را در انتخاب كار تحقیقی مورد نیازش راهنمایی كند.
چكیده
چكیده خلاصه كوتاهی از كار تحقیقی همراه با نكات اصلی متن كار تحقیقی است و به‌گونه‌ای تنظیم می‌شود كه خواننده را در تصمیم‌گیری برای مراجعه یا عدم مراجعه به اصل كار تحقیقی قادر می‌سازد. محتوای چكیده حاوی مطالبی است كه نویسنده كار تحقیقی بر آنها تأكید ورزیده است. طول چكیده معمولاً تابع نوع كار تحقیقی در دست چكیده‌نویسی است (نشاط، ج 1).
مقدمه
مقدمه سرآغاز هر مطلب یا مبحث است و با اشاره به مسائل و مشكلات موجود در آن زمینه، یافته‌های قبلی در باره موضوع مورد بحث را به اختصار شرح می‌دهد و در پایان به ارائه راه‌حل می‌پردازد. درواقع پیوند میان نویسنده و خواننده از طریق مقدمه صورت می‌گیرد و ضروری است كه روان و جذاب باشد (ابوالحسنی، 1381).
متن اصلی
متن یا بدنه اصلی كار تحقیقی شامل اهداف، روش كار، پیشینه پژوهش، محدودیت‌ها و نارسایی‌ها، یافته‌ها و نتیجه‌گیری است. بنابر این باید پیام اصلی نویسنده را به‌طور مفصل بیان كند به نحوی كه خواننده با مطالعه آن بتواند نتیجه مورد انتظار را دریافت نماید. معمولاً پس از بدنه اصلی كار تحقیقی، یعنی در پایان كار تحقیقی یا تحقیق از كسانی كه در تهیه نوشته یا تحقیق به او كمك كرده‌اند تشكر و قدردانی می‌كند. آخرین بخش كار تحقیقی فهرست مآخذ می‌باشد.
شیوه نوشتن كار تحقیقی
برای نوشتن كار تحقیقی، باید مراحل و اقداماتی به‌صورت گام به گام طی كنیم كه در اینجا به بررسی آنها می‌پردازیم:
1. مشخص كردن موضوع كلی .
داشتن انگیزه لازم برای یافتن موضوع مناسب و توجه به نیازهای جامعه از مسائل مهم در این مرحله است.
2. بررسی و تحلیل موضوع به‌لحاظ ارزشمندی و امكان‌پذیری.
برای ارزشیابی و امكان‌پذیر بودن نگارش كار تحقیقی می‌توان چند سؤال طرح كرد:
موضوع كار تحقیقی تا چه اندازه ارزشمند و بدیع است؟ از چه جنبه‌ای و برای چه كسانی مفید خواهد بود؟ آیا تهیه چنین كار تحقیقی‌ای امكان‌پذیر است و موانع ومشكلات احتمالی انجام كار كدام است؟ در صورتی كه بتوانیم برای این پرسش‌ها پاسخی مناسب بیابیم، طبیعتاً مراحل نوشتن آسانتر خواهد بود.
3. طرح‌ریزی مقدماتی و تدوین ساختار كلی
تهیه فهرست مقدماتی مطالب، تهیه عنوان بخش‌های اصلی و فرعی، توجه به هدف و طیف مخاطبین، هماهنگی بین ساختار و نوع كار تحقیقی و مشورت با افراد صاحب‌نظر از مواردی است كه در این مرحله باید در نظر گرفته شود.
4. تعیین برنامه زمانی برای انجام كار (مدیریت زمان)
زمانبندی مناسب و انجام مرحله به مرحله كارها از مسائلی است كه تهیه و تدوین كار تحقیقی را در مدت زمان از پیش تعیین شده امكان‌پذیر می‌سازد.
5. جستجو برای یافتن منابع اطلاعاتی پایه
منابع اطلاعاتی پایه شامل دایره‌المعارف‌های موضوعی، خلاصه كار تحقیقی و... است.
6. جستجو برای یافتن اطلاعات مرتبط (تهیه كتابشناسی مقدماتی)
پس از مطالعه و بررسی منابع پایه، با استفاده از برگه‌دان كتابخانه و یا از طریق جستجو در شبكه‌های اطلاعاتی (اینترنت) می‌توان كتابشناسی اولیه را تهیه و منابع اطلاعاتی تخصصی را شناسایی و گردآوری كرد.
7. مطالعه منابع اطلاعاتی مهم و مرتبط برای محدود و مشخص كردن موضوع و رویكرد كار تحقیقی.
با مطالعه منابع اطلاعاتی اصلی و كلیدی می‌توان دامنه موضوعی را مشخص كرد. علاوه بر این اعتبار و غنای كار تحقیقی بستگی به منابعی دارد كه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
8. مطالعه عمیق منابع گردآوری شده و یادداشت‌برداری هدفمند
9. مرتب كردن یادداشت‌ها بر اساس فهرست مطالب و بازنگری و پالایش آنها
10. نوشتن متن كار تحقیقی (نسخه اولیه)
بهتر است نوشتن كار تحقیقی با مطالب ساده‌تر شروع و از پرنویسی و اطاله كلام خودداری شود. توجه به هدف، ساختار و مخاطب و رعایت انسجام و پیوند منطقی میان بخش‌ها و پاراگراف‌ها و رعایت آیین نگارش صحیح از نكات مهمی است كه نویسنده كار تحقیقی باید به آن توجه كند.
11. مرور متن اولیه و اصلاح آن (تهیه نسخه دوم)
بسیاری از صاحب‌نظران پیشنهاد می‌كنند كه پس از آماده شدن نسخه اولیه، یك یا چند روز كار تحقیقی را كنار بگذاریم و پس از آن به بررسی و مرور كار تحقیقی بپردازیم. هنگام بررسی كار تحقیقی باید جملات و پارگراف‌های غیر ضروری حذف شوند و نكات مهم كار تحقیقی در مقایسه با كار تحقیقی دیگر برجسته شود. توالی و ترتیب مطالب به درستی كنترل شود.
12. مشورت با افراد متخصص و صاحب‌نظر و اصلاح نهایی كار تحقیقی
13. تهیه و تدوین چكیده، كلیدواژه، مقدمه و فهرست مآخذ و در پایان تهیه نسخه نهایی كار تحقیقی
نكته قابل تأمل در این مورد این است كه تمام موارد ذكر شده در این بند باید پس از اتمام نوشتن متن اصلی صورت گیرد، و در واقع چكیده برگرفته از كل متن است، و مقدمه بر اساس متن نوشته شده تهیه می‌گردد، در حالی‌كه گاهی اوقات برخی افراد در پاسخ به فراخوان كار تحقیقی سمینارها و كنفرانس‌ها ابتدا چكیده یا خلاصه كار تحقیقی خود را تهیه و ارسال می‌كنند و اگر چكیده كار تحقیقی مورد قبول برگزار كنندگان واقع شد اقدام به تهیه متن كامل كار تحقیقی می‌كنند كه این كار مسلماً ساختار و محتوای كار تحقیقی لطمه خواهد زد. همچنین در خصوص فهرست مآخذ باید توجه داشت كه یكی از اصول اخلاقی و مهم در نگارش، استناد به منابع و مآخذی است كه در حین كار مورد استفاده قرار می‌گیرد. استناد و ذكر منابع مورد استفاده علاوه‌بر ارج نهادن به آثار دیگران، باعث افزایش اعتبار و ارزش اثر خواهد شد.
14. انتخاب مجله مناسب و ارسال كار تحقیقی برای چاپ و انتشار آن (فتاحی، 1384).
توجه به سابقه، درجه اعتبار ( علمی- پژوهشی، ترویجی و...) و خط‌مشی مجله (گرایش موضوعی)، مدت زمان انتظار برای چاپ كار تحقیقی، از نكاتی است كه هنگام انتخاب مجله باید مد نظر گرفته شود.
معیارهای كنترل طرح و ساختار اولیه كار تحقیقی
اگر بخواهیم بر اساس پژوهشی كه در حوزه موضوعی مورد علاقه خود انجام داده‌ایم، كار تحقیقی بنویسیم، می‌توانیم با طرح چند سؤال به ارزیابی طرح و ساختار اولیه كار تحقیقی بپردازیم.
- دلیل انجام تحقیق چه بود؟
- چه فرضیه‌هایی مورد آزمایش قرار گرفتند و چه نتایجی به‌دست آمد؟
- چه روش‌هایی مورد استفاده قرار گرفت و اطلاعات چگونه جمع‌آوری شد؟
- چه پیشنهادهایی برای انجام این‌گونه پژوهش‌ها در آینده وجود دارد؟
همانطور كه می‌دانیم هر نویسنده‌ای به قصد چاپ و نشر كار تحقیقی‌اش در مجلات معتبر دست به قلم برده و مطلبی را می‌نویسد. از طرف دیگر می‌دانیم كه هر مجله‌ای با توجه به خط‌مشی خود، كیفیت و محتوای كار تحقیقی دریافت شده را مورد بررسی و ارزشیابی قرار می‌دهد. بنابراین بهتر است پرسش‌هایی كه از طرف داوران مجله برای ارزیابی كار تحقیقی مطرح می‌شوند، پیشاپیش از سوی نویسنده مطرح و به آنها پاسخ مناسب داده شود. این روش علاوه بر صیقل خوردن كار تحقیقی باعث می‌شود تا نارسایی‌های احتمالی آن برطرف شده و از استحكام لازم برخوردار گردد.
كلام آخر
برای نوشتن باید از همین امروز شروع كرد. بنویسید، بنویسید، اصلاح كنید و باز بنویسید و اصلاح كنید تا ترس از نوشتن را از بین برده و به مرحله ورزیدگی برسید. هیچ‌وقت انتظار نداشته باشید كه بدون تمرین عملی، اولین نوشته شما بی‌عیب و نقص از كار درآید و مطمئن باشید نویسندگان سرشناسی كه امروز با آثار ارزشمند آنها آشنا هستیم نیز این مراحل را گام به گام سپری كرده‌اند. بنابراین اگر می‌خواهید در این راه موفقیتی كسب نمایید، بدون هیچ وقفه و تردیدی از همین حالا قلم را بردارید و شروع به نوشتن كنید. سخن آخر اینكه بنویسید، بنویسید، اصلاح كنید و باز بنویسید
منبع:تبیان
بسم الله الرحمن الرحیم